باسمه تعالی

ساختار سیاسی پاکستان

در اولین اصل قانون اساسی پاکستان مصوب 1947 آمده پاکستان یک جمهوری فدرال خواهد بود که با عنوان «جمهوری اسلامی پاکستان» شناخته‌ می شود. قلمرو پاکستان نیز شامل این مناطق معرفی شده است:

الف) ایالات بلوچستان، سرحدات شمال غربی (خیبر پختونخوا)، پنجاب و سند

ب) منطقه پایتختی اسلام‌آباد که ازاین‌پس تحت عنوان پایتخت کشور از آن نام برده خواهد شد.

ج) نواحی قبیله‌ای تحت مدیریت حکومت مرکزی:

د) ایالات و مناطقی که در محدوده کشور پاکستان قرار دارند و یا ممکن است در آینده به شکل الحاق یا به نحو دیگر به آن بپیوندند.

بر اساس قانون اساسی پاکستان، دین رسمی کشور اسلام می‌باشد.

ساختار سیاسی پاکستان متشکل از قوه مقننه‌ای متشکل از دو مجلس ملی و سنا ست. رئیس جمهور و نخست وزیر هر دو از سوی پارلمان برگزیده می شوند. در ساختار فدرال پاکستان، هر چهار ایالت این کشور نیز پارلمان های مخصوص به خود را داراست و همزمان با انتخابات سراسری برای انتخاب نمایندگان پارلمان فدرال، مجالس ایالتی نیز نمایندگان خود را خواهد شناخت. در ایالت ها انتخاب سروزیران که روسای دولت های ایالتی هستند توسط مجالس خواهد بود.

مجلس ملی (پارلمان فدرال)

دوره مجلس ملّی به مدت پنج سال از روز نخستین جلسه آن آغاز و در صورت عدم انحلال در زمانی زودتر از موعد مزبور تا آخر دوره ادامه می‌یابد و در خاتمه آن منحل خواهد شد. مجلس ملی پاکستان دارای ۳۴۲عضو است که متشکل از 272 کرسی عمومی، 60 کرسی مخصوص زنان و 10 کرسی ویژه اقلیت هاست.

 با رعایت قانون اساسی، کلیه تصمیمات مجلس ملّی با رأی اکثریت اعضای حاضر و رأی‌دهندگان اتخاذ خواهد شد و شخصی که ریاست جلسه را به عهده‌دار، رأی نخواهد داد مگر در مواردی که تعداد آرا مساوی باشد.

انتخاب نخست وزیر از جمله وظایف پارلمان خواهد بود.

امکان انحلال مجلس ملی توسط رئیس‌جمهور به پیشنهاد نخست‌وزیر وجود دارد. مجلس فوق در خاتمه چهل و هشت ساعت پس از اعلام نظر نخست‌وزیر منحل می‌گردد.

آخرین رئیس مجلس ملی پاکستان ایاز صادق وابسته به حزب مسلم لیگ نواز بود که آخرین دوره پارلمان روز 31 می به پایان رسید .

سنا

مجلس علیا یا سنا متشکل از 104 عضو است که برای مدت 6 سال انتخاب می شوند. هر ایالت 23 عضو در سنا دارد، 4 نماینده سنا مخصوص منطقه پایتخت و 8 عضو نیز از آن مناطق قبایلی است. مجلس سنا تنها مجلس پاکستان است که بهیچوجه منحل نخواهد شد و روند بازنشستگی و انتخاب اعضا نیز به گونه ای تدوین شده که سنا تعطیل نشود.

انتخاب اعضای جدید سنا هر سه سال انجام خواهد شد، نیمی از اعضا بازنشسته و نیمی دیگر به کار خود ادامه می دهند. به جز دوره اول (که بعضی اعضا سه ساله بودند) در مابقی دوره ها همه اعضا 6 سال عضویت سنا را دار بوده اند. انتخاب اعضای سنا توسط مجالس ایالتی انجام خواهد شد. سنا در تصویب نهایی قوانین مصوب مجلس نقش داشته و انتخاب رئیس جمهور نیز در جلسه ای با حضور اعضای سنا و پارلمان های فدرال و ایالتی انجام می شود.

رئیس فعلی سنا صادق سنجرانی از ایالت بلوچستان است. وی اخیرا به این سمت انتخاب شده و برای سه سال عهده دار ریاست خواهد بود.

رئیس جمهور

نمایندگان هر دو پارلمان ملی پاکستان یعنی؛ مجلس ملی و سنا، به همراه چهار مجلس مجالس ایالتی که شامل سند، پنجاب، خیبرپختونخوا و بلوچستان رئیس جمهور این کشور را با رأی‌گیری انتخاب می‌کنند؛ که حدوداً تعداد این نمایندگان به هزار و صد نفر می‌رسد.

طبق قانون رئیس جمهور در پاکستان « رئیس کشور و نماینده وحدت جمهوری خواهد بود. رئیس‌جمهور به مدت پنج سال از روزی که این سمت را تصدی می‌نماید، در مقام مزبور خواهد بود مع‌هذا، رئیس‌جمهور بدون توجه به انقضای دوره ریاستش تا وقتی‌که جانشین وی تصدی امور را عهده‌دار شود، همچنان در مقام خود باقی خواهد ماند.»

رئیس‌جمهور بنا به تشخیص خود از میان اعضای مجلس ملّی فردی را که به عقیده وی بتواند حتماً رأی اعتماد اکثریت اعضای مجلس ملی را کسب نماید، به‌عنوان نخست‌وزیر تعیین خواهد کرد.

در تاریخ پاکستان تنها دو دولت توانسته اند مدت قانونی پنجساله خود را تکمیل کنند. اولین بار دولت حزب مردم به ریاست جمهوری آصفعلی زرداری (2008 تا 2013) و بار دوم دولت مسلم لیگ نواز به ریاست جمهوری ممنون حسین (2013 تا 2018) بوده است.

رئیس جمهور فعلی پاکستان عارف علوی است .

نخست وزیر؛ هیات وزیران

عالی ترین مقام اجرایی پاکستان و رئیس هیات وزیران است. نخست وزیر معمولاً رهبر بزرگترین حزب در مجمع ملی است. اهمیت انتخابات پارلمان در پاکستان نیز بخاطر نقش مستقیمی است که در انتخاب نخست وزیر و هیات وزیران ایفا می کند. وزرا نیز باید نمایندگان پارلمان باشند که توسط نخست وزیر انتخاب و معرفی می شوند.

مسلم لیگ، اولین دولت پاکستان را به رهبری محمد علی جناح و لیاقت علی خان تشکیل داد. علیرغم اینکه تاریخ پاکستان شاهد برگزاری انتخابات پارلمانی درمقاطع مختلف بوده اما تا کنون هیچ نخست وزیری نتوانسته دوره پنجساله خود را تکمیل کند. این افراد اغلب یا با کودتای نظامی و یا از طریق آرای دادگاه و یا عزل توسط پارلمان برکنار شده اند. در آخرین مورد محمد نواز شریف، رهبر مسلم لیگ نواز، در حالیکه تنها چند ماه به تکمیل دوره پنجساله اش باقی مانده بود، با رای دیوانعالی پاکستان از سمت نخست وزیری عزل و برکنار گردید.

دولت مسلم لیگ در 31 می 2018 به کار خود پایان داد و در حال حاضر عمران خان از حزب تحریک انصاف نخست وزیر پاکستان می باشد . 

دولت موقت

فاصله پایان مدت قانونی دولت پاکستان و انتخابات آتی ، کشور توسط دولت موقت اداره می شود. نخست وزیر موقت منتخب نخست وزیر پیشین و رهبر اپوزیسیون در مجلس ملی است که ماموریت می یابد تا شرایط برگزاری بموقع انتخابات را فراهم کند. طبق قانون دولت موقت می بایست ظرف 60 روز از تصدی مسئولیت، انتخابات را برگزار نماید.

آخرین بار ناصرالملک بعنوان نخست وزیر موقت پاکستان از اول ژوئن 2018 مسئولیت را برعهده گرفت و انتخابات را در تاریخ تعیین شده یعنی 25 جولای برگزار نمود . 

ساختار ایالت ها

هر ایالت دارای یک حکمران است که از سوی رئیس جمهور انتخاب می شود و نسبت به سروزیر مسئولیتی تشریفاتی محسوب می شود.

سروزیران هر ایالت توسط پارلمان ایالت ها انتخاب می شود و مسئولیت دولت ایالتی را برای مدت 5 سال عهده دار می شود.

مجلس ایالت پنجاب دارای 371 نماینده، ایالت سند 168 نماینده، ایالت خیبر 124 نماینده و مجلس ایالت بلوچستان 65 نماینده دارد.

قوه قضائیه

دیوان عالی پاکستان و همچنین یک دادگاه عالی برای هر ایالت و دادگاه‌های دیگری از این قبیل که به‌موجب قانون می‌توانند تشکیل شوند وجود خواهند داشت.دیوان عالی مرکب است از رئیس دیوان که تحت عنوان رئیس دیوان عالی پاکستان شناخته می‌شود و بسیاری از قضات دیگر که طبق قانون مجلس شورا تعیین یا تا تصویب قانون مجلس شورا از سوی رئیس‌جمهور منصوب می‌گردند. رئیس دیوان عالی پاکستان توسط رئیس‌جمهور تعیین خواهد شد و سپس رئیس‌جمهور پس از مشورت با وی قضات دیگر را منصوب خواهد کرد.

رئیس فعلی دیوانعالی پاکستان ثاقب نثار است.

نیروهای مسلح

نیروهای مسلح پاکستان شامل یک ستاد مشترک، نیروی زمینی (مشهور به ارتش) نیروی دریایی و نیروی هوایی است که فرمانده تمام این نیروها به پیشنهاد نخست وزیر و توسط رئیس جمهور منصوب می شوند.

فرمانده کنونی ارتش پاکستان ژنرال قمر جاوید باجواست.

مهمترین احزاب سیاسی

هر چند تا مدت مدیدی صحنه سیاسی پاکستان در عرصه فدرال میان دو حزب مهم مردم (به رهبری بلاول بوتو زرداری و آصف علی زرداری) و مسلم لیگ شاخه نواز (به ریاست شهباز شریف و رهبری نواز شریف) در گردش بود، اما چند سالی حزب تحریک انصاف به رهبری عمران خان به عرصه رقابت اضافه شد و خود را در سطح ملی مطرح ساخت و توانست با برتری درانتخابات سراسری در 25 جولای 2018 زمام امور را در دست گیرد .